پردیس و دوزخ در آیین زرتشت
اهورا مزدا خدایی
دانا و توانا است که شکنجه گر نیست.خوبی ها را به پیروانش میدهد و به کسی که
از او پیروی نکند و به دروغ روی آورد این امتیاز را نمیدهد اهورامزدا انتقام جو
نیست...زیرا خدایی که انتقام جو باشد یا وجود ندارد یا آن دست ساخن ذهن بشر
بوده...که خدا نامیده شده در گات ها بهشت و جهنم ( پردیس و دوزخ ) چگونگی
روحی است. زیرا بی کران است و تابع زمان و مکان نیست . مفهوم سره ، پاکیزه و
غیر مادی بودن بهشت و جهنم در گاتها آمده است. بهشت و جهنم کوچکترین تشابهی با این
دنیا در مواردش ندارد . آن دنیا کاملا معنوی خواهد بود. واژه بهشت
برگرفته از واژه وهیشتا است. وهیشتا یعنی بهترین. همان که در سرود اشم وهو
زرتشتیان میخوانند. "اشم وهو وهیشتم استی" راستی، نیکی بهترین
است. در بهشت بالاترین سطح انگره راشا است. سه
سطح دیگر آن هومت ( اندیشه نیک ) ، هوخت ( گفتار نیک ) و هورشت ( کردار نیک )
هستند. مجموعه طبقات بهشت را بهترین هستی یا وهیشتا اهو می خوانند که به هر
رو یک حالت معنوی و غیر قابل لمس است. موبد رستم شهزادی موبد موبدان زمان خود، هات 28
یعنی سرود یکم گاتها، بند سوم را چنین ترجمه میکند : "ای اهورامزدا بشود که با اندیشه نیک به تو
نزدیک شوم و با پیروی از هنجار هستی، به ارزش نیروهای تن و روان خود پی
ببرم. تا بتوانم راستی جویان را به سوی روشنی و خرمی و زندگانی نیک هر دو جهان
رهبری کنم" "در همین سرود در بند نهم میخوانیم "ای کسی که امید
بهشت ما به سوی توست" "در هات 30 یا همان سرود سوم، بند یکم
میخوانیم "تنها با پیروی از آن ]راستی[ میتوان به سرای درخشان فردوس
راه یافت" همانند بهشت برای جهنم چهار طبقه ذکر شده است.که
بد اندیشی ( دژمت ) ، بد زبانی ( دژهوخت ) و بدکاری ( دژورشت ) سه
طبقه بالایی و انگره دمانا در یک تاریکی بیکران است. این 4 طبقه بر روی هم بدترین
زندگی و دژاهو نامیده می شود.برعکس پذیرایی روانها در بهشت در جهنم روان
بدکارن با خوراک های تلخ و زهر آگین پذیرایی می شوند. برزخ نیز در آیین زرتشت وجود دارد و نام آن
میسوانا گاتا است.جایی بین جهنم و بهشت . کسانی به آن جا میروند که میزان
کار بد و خوب در کارنامه زندگی آنان برابر باشد. پس با توجه به اینکه انسانها در
پایان همگی را تعالی خواهند رسید و همگی جاودانه خواهند شد این دنیا ( برزخ
) نمیتواند ابدی باشد.امروزه زرتشتیان به برزخ ، (همیستگان) میگویند. پس در
دوزخ زرتشتیان خبری از آتش یا یخ نیست.در این اندیشه خالص ایرانی اهورامزدا کسی را
مجازات نمیکند. بلکه او به یاران و همراهان خود یعنی مزداپرستان و پیروان
راستی، همه آفریده های خود را تقدیم میکند. آفریده های او چیست؟ هر چیز خوبی که در
اطراف خود میبینیم و یا نمیبینیم. اما آنها را دوست داریم و از آنها بهره می
بریم. همه اینها آفریده اهورامزداست و او اینها را به کسانی که یاورش باشند
میدهد. در عوض به کسانی که یاورش نبودند و از دروغ پیروی کردند، این داده های
اهورایی داده نمیشود. در این اندیشه خبری از انتقام جویی قاسم الجبارین و
خداوند منتقم نیست. خداوند کسی را عذاب نمیدهد. بلکه داده های خود را به کسی
که یاورش نبوده نمیدهد. بنابراین دوزخ در این آیین جایی است که هیچ یک از داده های
اهورایی در آنجا دیده نمیشود. یعنی هیچکدام از آفریده های او وجود ندارد.
این تفاوت بزرگ دوزخ در آیین ایرانی و آیین های ابراهیمی – سامی است. چراکه در
آیین های ابراهیمی جهنم نیز توسط خداوند آفریده شده است. تمام اشیاء موجود
در آن آفریده های او هستند و ماموران الهی به دستور او گناهکاران را شکنجه
میدهند. اما در آیین ایرانی اهورامزدا حتا دشمنان خود را نیز شکنجه نمیکند. بلکه
فقط آنها را به خانه خود (سرای روشنی یا پردیس) راه نمیدهد. در فلسفه زرتشت با پدیده ای روبرو هستیم به نام
قانون اشا و یا هنجار هستی. یعنی قانونی که در همه جا و بر همه چیز و در همه
زمان حکم فرماست. انسان به سبب دارا بودن نیروی اختیار میتواند که این قانون و این
هنجار را بشکند. درحالیکه هیچکدام از دیگر آفریده های زمینی و مادی
اهورامزدا نمیتوانند چنین کنند. حال این انسان دو راه دارد، یا اینکه خود را
با قانون اشا همراه و هماهنگ و هم ریتم کند و یا آنکه به آن بی توجه باشد و یا حتا
به عمد آنرا زیر پا بگذارد. در اینجا اهورامزدا منتظر نیست تا ببیند اگر کسی
اشا را رعایت کند، به سرعت برای او هدیه ای بفرستد و یا فرشتگان
او پاداشی برایش یادداشت کنند و برعکس اگر اشا را بشکند، اهورامزدا
خشمگین شده و عذابی بزرگ فرو فرستد و یا فرشتگانش گناهی
کبیره برای او منظور کنند تا بعدا رسیدگی شود. بلکه بر اساس این قانون، اگر شما
اشا را بشکنید، به شکل طبیعی چرخه ای را شکسته اید که سر دیگرش خود شما و البته
هم نوعانتان هستید. درست مانند اقدام انسان در نابودی چرخه زیست و حیات
موجودات. انسانی که امروز باعث شده است تا هزاران نوع گیاه و حیوان منقرض شوند،
به زودی متوجه خواهد شد که روزی نوبت به انقراض خود او میرسد. منتها قانون
اشا منحصر به موارد عیان و روشن و ساده نیست. بلکه بسیار پیچیده است. بدین
شکل که کوچکترین سرپیچی از اشا خود به خود مساوی خواهد بود با آسیبی که در
آینده به آن فرد زده میشود.
